Mleka modyfikowane i preparaty mlekozastępcze - czym są i czym się różnią?
Gdy karmienie piersią nie jest możliwe, w żywieniu niemowląt stosuje się zasadniczo jedno z dostępnych mlek modyfikowanych lub jeden ze specjalistycznych preparatów mlekozastępczych. Dobrze jest rozumieć różnicę pomiędzy tymi dwoma opcjami by mieć świadomość co podaje się swojemu dziecku (i dlaczego).
Mleko modyfikowane
Formuły dla niemowląt stosowane w pierwszych miesiącach życia oraz preparaty do dalszego karmienia niemowląt – produkowane wyłącznie z białek mleka krowiego lub koziego – są oznaczane, odpowiednio, nazwami „mleko początkowe” oraz „mleko następne”. Na mocy Rozporządzenia Delegowanego Komisji UE nr 2016/127, które obowiązuje w Polsce oraz w całej Unii Europejskiej, określenie "mleko początkowe" jest synonimem preparatu do początkowego żywienia niemowląt wyprodukowanego całkowicie z białek mleka krowiego lub koziego, natomiast określenie "mleko następne" jest równoznaczne z preparatem do dalszego żywienia niemowląt wyprodukowanym całkowicie z białek mleka krowiego lub koziego. Mleka początkowe i następne są często określane zbiorczo również mianem „mleka modyfikowanego" (zgodnie z definicją określoną przez Instytut Matki i Dziecka1).
Podstawowym składnikiem mleka początkowego i następnego jest mleko krowie lub kozie, które poddano procesom modyfikacji. Proces ten polega na zmianie składu ilościowego i jakościowego poszczególnych składników mleka, aby jak najbardziej przypominało ono mleko matki, uważane za wzorzec.
Przykładowe mleka modyfikowane dostępne w Polsce
- Bebiko
- Bebilon
- Laktowit
- Capricare
- Nestle NAN
- HIPP
Preparat mlekozastępczy
Czasami karmienie mlekiem modyfikowanym, czyli preparatem opartym o białka mleka krowiego lub koziego, nie jest możliwe. Jest tak na przykład w przypadku wystąpienia u niemowlęcia silnej alergii na białka mleka lub fenyloketonurii. Co więcej, wystąpienie niektórych chorób może powodować, że nawet karmienie piersią nie będzie możliwe i wówczas preparat mlekozastępczy będzie jedyną opcją by wyżywić niemowlę.
W takich sytuacjach niezbędne jest stosowanie praparatów mlekozastępczych, które najczęściej nie zawierają w sobie składników pochodzenia mlecznego (lub posiadają takich składników minimalną ilość). Dobrym przykładem jest preparat mlekozastępczy Nutramigen Puramino, w którym źródłem białka są pojedyncze aminokwasy (a nie białko mleka krowiego czy koziego jak to ma miejsce w przypadku mlek modyfikowanych).
Preparaty mlekozastępcze dla niemowląt i małych dzieci zalicza się do żywności specjalnego medycznego przeznaczenia i wykorzystuje w wypadku określonych wskazań klinicznych. Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego stanowi kategorię produktów, które zostały odpowiednio przetworzone lub przygotowane i są przeznaczone do dietetycznego odżywiania pacjentów pod nadzorem lekarza.
Preparaty mlekozastępcze to zatem produkty niezbędne dla zdrowia, a czasem i życia niemowląt wymagających szczególnej troski ze względu na schorzenia uniemożliwiające karmienie mlekami modyfikowanymi.
Preparaty mlekozastępcze najczęściej kupowane są na receptę i są w dużej mierze refundowane przez państwo. Decyzja o stosowaniu któregokolwiek preparatu mlekozastępczego zamiast mleka modyfikowanego (lub mleka z piersi) powinna być dokonywana tylko i wyłącznie w porozumieniu z lekarzem.
Przykładowe preparaty mlekozastępcze dostępne w Polsce
- Nutramigen Puramino
- Neocate LCP
- Phenyl Free 1
- XP Analog LCP
- Blemil plus Elemental
Nieuzasadniona krytyka preparatów mlekozastępczych
W ostatnich latach w przestrzeni publicznej w Polsce pojawiają się kompletnie niezrozumiałe głosy krytykujące stosowanie preparatów mlekozastępczych. Jest to o tyle zaskakujące, iż produkty te są wysoce specjalistyczne i powinny być stosowane tylko i wyłącznie w przypadku dzieci chorych, wymagających specjalnej troski. We wszystkich innych przypadkach powinno być stosowane karmienie mlekiem matki lub, jeśli jest to niemożliwe, zwykłym mlekiem modyfikowanym takim jak Bebiko, Bebilon, Laktowit, Capricare czy HiPP (zawierającym w składzie białka pochodzące z mleka krowiego lub koziego).
W składzie preparatów mlekozastępczych często zawarte jest dużo różnych składników, które mogą budzić grozę - maltodekstryna, syrop glukozowy, skrobia modyfikowana, wolne aminokwasy itd. Jednakże zdarzają się choroby i przypadki kliniczne, w których po prostu nie ma innego wyboru, niż podawanie dziecku tego typu preparatu, bez alergenów oraz o ściśle określonym i uzyskanym na drodze skomplikowanego procesu technologicznego składzie, zamiast mleka modyfikowanego.
Mimo to osoby, które nie są lekarzami i nie posiadają odpowiedniego (medycznego) wykształcenia zabierają głos i krytykują z nieznanych powodów tego typu produkty. Główną postacią tego ruchu jest emerytowana profesor z Katedry Mleczarstwa na Uniwesytecie w Olsztynie - pani Grażyna Cichosz.
Krytyka preparatów mlekozastępczych jest działaniem nieodpowiedzialnym, mogącym powodować u niemowląt cierpiących na różne schorzenia dodatkowe problemy. Wszystkim rodzicom, którym lekarz zalecił stosowanie danego preparatu mlekozastępczego (np. Neocate LCP czy Nutramigen Puramino), stanowczo odradzamy prób zmiany sposobu żywienia dziecka i podawania mu jakiegokolwiek mleka modyfikowanego zamiast preparatu specjalistycznego.
1Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym Instytut Matki i Dziecka pod redakcją Haliny Weker i Marty Barańskiej, Warszawa 2014
